Valan’aretina tazo eto toamasina
Toy izao ny fomba fisehoany tamin’ireo olona tratran’io aretina io izay hita araka ny fizahanan atao (consultations) sy ny fitantarana nataon’izy ireo :
1° Tazo sy faritra marary (fièvre et douleurs)
- Amin’ny fiantombohany dia izao no mety miseho sy tsapan’ilay maray :
• Marariray ny vanin-taolana : ireo articulations madinika amin’ny tanana na amin’ny tongotra, indraindray eo amin’ny index des 2 mains na ny doigts de la main na ny chevilles (mollets).
• Mahatsiaro hafahafa ilay olona, ohatran’ny vizana izany na mangorangorana hafahafa, ny sasany kosa reraka tampoka. Misy eny an-dalana, tonga dia mianjera ho azy eo, misy fanina tampoka eo.
• Marary ny tongotra indrindra ny lohalika ary tsy mahazaka azy. Tsy mahazaka azy mihitsy iny tapany ambany iny. Tena tsy maharay tena mihitsy ilay olona (invalidante), indrindra ireo antitra. Mety mivonto ny poignet sy ny chevilles.
• Rehefa avy eo : Marary daholo amin’izay ny vanin-taolana rehetra, manakotsako daholo : épaules, ny lamosina (dos). Mety ho lasa gajo mihitsy ny tanana (bras et avant-bras), misy courbatures ohatran’ny ho tapaka mihitsy ny lamosina, hanches (marary be tsy afa mihetsika ny maoja). Izany hoe rehefa mety ho ho vanin-taolana rehetra dia tratra daholo.
• Mamitipitika daholo ny hozatra (muscles) rehetra hoatra ny misy courant, tena hafahafa, malemy tsy hay lazaina izany ary marary daholo, ohatran’ny misy poids 5 kg izany isaky ny vanin-taolana, tsy mahazo hahetsika fa marary. Raha miezaka mandeha dia sady marary no tsy mahazaka tena. Somary mijaikojaiko sy miondrika (mivokona, indrindra ireo antitra) izay vao afaka mamindra, fa raha mijaridina mandeha dia tsy afaka, misy sarotra aminy ny manakisaka ny tongony.
• Tampoka dia marary an-doha : céphalées na hémicranie, na koa céphalées frontales, aretin’andoha mafy tena tsy zaka mihitsy, mavesatra be. Mety mihenjana hatramin’ny hatoka ary mivilana ny loha, ary tsy afaka miteny mihitsy ny olona sasany, miraikitra ny lela sy ny vava. Misy ny vatany manontolo mihitsy no mihenjana be.
• Afaka adiny iray ka hatramin’ny adiny enina aorian’ilay marary vanin-taolana, na vetivetika eo ho an’ny sasany, dia miakatra amin’izay ny hafanana › 39° na mety mihoatra an’izay, manavy be ilay olona. Ohatra : Raha harivariva ilay olona no mahatsiaro hafahafa, ny alina iny ihany na ny ampitso dia hafanana (tazo) be no misy aminy. Ilay olona anefa tsy mahatsiaro mafana, ny temperature dia ambony be rehefa alaina. Ny fofon’ain’ilay olona anefa dia mafana be ka mahatsiaro hafanana be izy any anaty orony any.
• Mety mahatsiaro mafana be ilay olona, na mipararetra mihitsy noho ny halemena sy ilay mamitipitika ao anaty ao tahaka an’ireny misy courant ireny. Kanefa tsy mangovitra toy ny amin’ireny be mangovitra ireny (frissons amin’ireny paludisme ireny, izany hoe mangatsiaka).
• Amin’ny ankizy madinika, dia toy ireny voan’ny paludisme ireny mihitsy ny fisehoany, mety hitranga hatramin’ny sy fahatsiarovan-tena na mifanintona, mety hita koa ireo lasa malemy tsy mahazaka tena nefa mbola mahatsiaro.
• Ny ankabeazan’ny ankizy nojerena sasany anefa dia mahatanty tsara ilay aretina, vao mahazo fanafody, dia haingam-pahasitranana, mora mitsangana.
Ohatran’ireny voan’ny Paludisme sy grippe ireny mihitsy ilay olona, ary io no tena mamitaka ny olona, satria : ny paludisme fotsiny dia misy! Ny grippe ihany koa misy, ny aretina hafa misy. Ary mety mitambatra izy ireo miaraka amin’ilay aretina.
2° Ireo fomba fisehoany hafa (Les autres signes)
• Misy mangidy be ny vava, ary izay hohanina dia mangidy daholo
• Ny tena betsaka hita anefa dia matsaboka be, tsy mahare tsiron-kanina (bouche fade), kanefa rehefa mihinana dia lasa mangidy izay hohanina raha mahahinana. Satria sady tsy te-hihinana ianao no tsy noana ihany koa. Tsy tia fofona mihitsy, tsy te hijery sakafo mihitsy, jerem-potsiny ohatran’ny tany nahalavoana izay atolotra anao.
• Tsemboka be ilay olona, na izany aza tsy mihafana akory ilay aretina na dia voadinitra be aza toy ny amin’ny tazo (paludisme) raha tsy mahazo fanafody. Ilay aretina ihany koa dia mamoaka hatsembohana (dinitra) be mihitsy ary ela vao mijanona.
• Mety mahatsiaro mangatsiaka ihany koa.
• Reraka be ilay olona, tsy mahazaka ny tenany intsony, manoaka na te haninjitra ny tenany izany heo te-hamahavaha articulations
• Misy mangidihidy amin’ny tenany toy ny voan’ny allergie, ary mety misy mibontsimbotsina mihitsy : éruptions cutannées sy pétéchies sady mahamay toy ny brulures solaires amin’ny tenany na amin’ny lohany hatramin’ny any anaty volo rehetra any, eny amin’ny tanana, ny lamosina, ny tongotra indrindra ny ranjo sy ny chevilles.
• Mety miepaka ny hodi-tava n any faritra malailay : ohatra ny mihofakofaka ary mangidihidy sy mahamay ilay faritra isehoan’ny eruptions cutanées.
• Misy koa ireo bongo ny masony, ary lasa menamena be mihitsy izy roa, marary azan y masony, manaintaina toy ny conjonctivite.
Ankoatr’ireo dia ireto ihany koa no metsy fisehoany :
• Mievina toy ny grippe mihitsy
• Mandoa, na mihoatra rivotra sy mandrezatra, tsy te-hisakafo, misy rivotra anaty vavony sy anaty kibo nefa tsy dia maray, mavesatra be ny ambava-fo na marary ny vavoniny (mavesatra be) ohatran’ny misy zavatra manetsika miakatra mankany amin’ny ambava-fo misy koa ireo manifatra (marary) ny kibo
• Mikohaka maina, misy sempotra tsy avy miaina
• Misy mivalana matetika na mipiriritra
• Misy mivalan-drano hasaka be (marron na foncées) fa tsy hémorragique akory
3° Ny fomba fisehon’ireo signes ireo
Tsy voatery hilahatra arak’ireo akory ny fisehon’ny aretina fa mety ho samihafa arakakaky ilay olona. Ny zavatra mazava dia irao :
• Tampoka be daholo no fitrangany na inona na inona signes cliniques, olona tsy maninona dia mininona loatra ianao nefa tampotampoka eo (décalage de 1 heure ka hatramin’ny 6 heures aorian’ilay mararirary vanin-taolana) dia miseho ny aretina ary rehefamisy tazo dia ambony be mihitsy
• Tena reraka be mihitsy ilay olona, tsy maha-hihinnana
• Matetika dia samihafa mihitsy ny fisehony amin’ny olona fa ny 80%n’ireo signes ireo dia miseho amin’ilay marary rehefa avy eo
• Tsy misy eritreritra mihitsy (psychose) hoe ho voany ianao na tsia. Tsy misy karazan’ilona hoe natokana ho voany, fa tratrany daholo na mahantra, na manankarena n any olona antoniny ara-pivelomana na ampy sakafo na tsy ampy na ankizy na tanora na antitra na lehibe na ny vehivavy bevohoka aza mety ho tratrany
• Miezaka mihinana vitamine C na citron na jus misy vitamine c ny olona mbola tsy tratran’ilay aretina. Tsy mahasakana ny fitrangan’ny aretina anefa izany fa rehefa tonga izy dia tonga ary tampoka no fitrangany. Satria noheverin’ny olona voan’ny aretina mantsy tamin’izany fa vizana angamba izy matoa mararirary ny vanin-taolan, na koa tsy nivadimandry sns
5° Ny fomba fitsaboana
- Double inflammtoires : A base de paracétamol (à dose anti-inflammatoire) et dérivés, cie sy anti-inflammatoire hafa manampy azy (Ibuprofène no hita fa haingana mety koa ny hafa toy ny Diclofénac sns…)
- Anti-paludéens : Bi-thérapie na tri-thérapie mihitsy : Quinine, Slfadoxine-pyrimethamine na Paludar sns hoy isika, Arthémeter, Chloroquine
- Vitamine C
- Calciuim sy fortifiants (multi-vitamine na Polyvitamines, Plenyl sy ny sisa)
- Vitamine B (tsy dia ilaina loatra io ary lazain’ny marary fa tsy mety amin’ilay aretina ny hanomezana io Vit B io)
- Antibiotiques : Karazany 2 miaraka na asesy, io ihany koa dia hita fa manarina ilay olona haingana. Ireo izay tsy nasiana antibiotique dia hita fa el any fiverenan’ny fahasalamany, ary miseho rehefa avy eon y Ganglions na Adénite.
- Anti-histaminiques (toy ny Chlorphéniramines, Polaramine sns…) ary Eurax na Phénergan na Safforel sy fanafody hafa no anosorana ilay faritra mangidihidy sy malailay, indraindray anefa dia mila miarina fotsiny ilay olona arakarak’ilay toe-tenan’ilay olona sy ny fahitan’ny mpitsabo azy. Rehefa vita ilay traitement d’attaque dia tsy maintsy asiana traitement d’entretien.
- Miezaka ny misotro rano na mihinana indrindra (indrindra ny mananasy na citron na ananambo sy ny tsela-baratra), miezaka tsy mihinana indrindra raha vao tafiditra ny sakafo. Izany hoe : Atao mihitsy izay hihinanana satria tsy mampi-te hihinana mihitsy ny aretin, ary ianao koa tsy noana. Ary ny tena olana dia tsy tia fofona sy tsiron-kanina mihitsy ianao (dégoûts des goûts). Rehefa tonga eo aminao ny sakafo dia mankaleo anao.
Toy izay no fahitana sy ny fiainana io aretina mamely io. Sarotra ho an’ny hafa ny maminavina hoe : ohatran’ny ahoana no fitrangany sy ny fisehony ary ny fanaintainana mahazo ilay marary, fa rehefa tratrany dia tena mahatsiaro marary tokoa, ary tsy misy izay tsy mikaikaika rehefa azon’ilay aretina.
Izao fanadihadiana natao izao moa dia ny fizahana natao tamin’ny marary sy ny fitantarana nataon’ny olona sasany no nangonina, ka natambatra ho lahatsoratra iray mamintina an’izay zava-nitranga marina tokoa.
NB : - Ny traitement moa dia anjaran’ny dokotera iny fa à titre d’information no nanaovanay an’io ary hita fa mahomby ho an’ireo olona ireo.
