Fehiny : Nanana ny fahefàna faratampony @ taranja rehetra noresahiny ny Soratra Masina ho an'ny olomasin'ny Testamenta Taloha sy Kristy ary ny Apôstôly. Indrindrindrindra, ho an'i Kristy, rehefa miteny ny Soratra Masina, miteny Andriamanitra. I Kristy koa dia nanamafy nivantana ny tapan'ny Baiboly izay tena ataon'ny kristiana anarana lasibatra. Eto izany isika dia hanohitra ny hevi-diso entina anoherana ny maha-tsi-meti-diso sy ny fahampian'ny Soratra Masina. Tsy azon'ny Kristiana mampihatra lôjika atao ny mihevitra fa diso i Kristy, na nilefitra t@ fomba fijerin'ny mpihaino Azy Izy. Maro ny hevitra manohitra ny fiheverana fa fizohin-kevitra mitamberina (raisonnement circulaire) ny manao ny Baiboly ho fahefàna ambony indrindra : ao ny fakàna toky anatin'ny Baiboly sy ivelan'ny Baiboly, ao ny asan'ny ankina (axiome) @ sitema filôzôfika.

Ny Testamenta Taloha
1°) Môsesy

Nijoro vavolombelona matetika i Môsesy fa avy t@'Andriamanitra ny asa sorany :

Eks. 24:4 : Ary Mosesy nanoratra ny teny rehetra nataon’ i Jehovah.

Izahao koa ny and. 7, Eks. 34:27-28, Nom. 33:1-2 sy Dt. 31:9.
Dt. 31:11 : ka avy hiseho eo anatrehan’ i Jehovah Andriamanitrao eo amin’ ny tany izay hofidiny ny Isiraely rehetra, dia aoka hovakinao eo anatrehan’ ny Isiraely rehetra ny tenin’ ity lalàna ity hihainoany azy.

2°) Josoa

Jos. 1:8 : Aoka tsy hiala amin’ ny vavanao ity bokin’ ny lalàna ity, fa saintsaino andro aman-alina, hitandremanao hanao araka izay rehetra voasoratra eo; ary amin’ izany dia hahalavorary ny làlanao hianao sady hambinina [Na: ho hita ho hendry] .
Ny bokin'ny Lalàna dia ny Torah, izay antsoina koa hoe Pentatioka, na ny boky 5 voalohany @ Baiboly.

3°) Davida (1000 tal. J.K. eo ho eo)

Ambony be koa ny fanajan'ilay mpanjaka lehibe t@ tantaran'i Israely ny Soratra Masina. Mbola vitsy ny bokin'ny Soratra Masina efa vita soratra t@'izany, fa neverina ho Lalàn'Andriamanitra ny Pentatioka.
Sal. 1:2 : Fa ny lalàn’ i Jehovah no sitrany; eny ny lalàny no saintsaininy andro aman’alina.

Ny Testamenta Vaovao
1°) Jesoa Kristy

Mt. 19:3-6 : Ary nisy Fariseo nanatona Azy [Na: (Ary nanatona Azy ny Fariseo)],dia naka fanahy Azy hoe: Mahazo misaotra ny vadiny va ny lehilahy noho izay rehetra entiny iampangany azy na inona na inona? Ary Izy namaly ka nanao hoe: Tsy mbola novakinareo va ny teny, fa Izay nahary azy tamin’ ny voalohany dia nahary azy ho lahy sy vavy [Gen. 1.27],ka dia nanao hoe: Ary noho izany ny lehilahy dia handao ny rainy sy ny reniny ka hikambana amin’ ny vadiny; ary dia ho nofo iray ihany izy roroa. [Gen. 2.24] ka dia tsy roa intsony izy, fa nofo iray ihany. Koa amin’ izany, izay nampiraisin’ Andriamanitra dia aoka tsy hampisarahin’ olona.
Mariho tsara ireto :

a) Noraisin'i Kristy ara-bakiteny ny fitantaran'ny Genesisy (raha ny tena marina dia nino ny tapan'ny Baiboly tena arabian'ny tsi-mpino i Kristy).

b) Notanisainy ny Gen. 1:27 sy Gen. 2:24 ka tsy nihevitra ny Gen 1 sy Gen 2 ho fitantarana samihafan'ny Famoronana Izy fa fitantaràna mifameno.

) Ny and. 5 dia fanampim-panazavàna fotsiny @ Genesisy, kanefa lazaina ho tenin'ny Mpamorona eto. Tsy io irery no toerana itanisan'ny Testamenta Vaovao ny Testamenta Taloha ka ilazany hoe "Hoy Andriamanitra hoe...", ampitahao ireto :
- Sal. 2:1 sy Asa. 4:24-25
- Sal. 2:7 sy Heb. 1:5
- Sal. 95:7 sy Heb. 3:7
- Sal. 97:7 sy Heb. 1:6
- Sal. 104:4 sy Heb. 1:7
- Is. 55:3 sy Asa. 13:34
Ny mifamadika an'izay indray (izany hoe lazaina hoe "Hoy ny Soratra Masina hoe..." ny filazan'Andriamanitra mivantana @ Testamenta Taloha) no marina @'ireto :
- Gen. 12:3 sy Gal. 3:8
- Eks. 9:16 sy Rom. 9:17

Lk. 17:26-32 : Ary tahaka ny tamin’ ny andron’ i Noa, dia hisy toy izany koa amin’ ny andron’ ny Zanak’ olona: nihinana izy, nisotro izy, nampaka-bady izy, navoaka hampakarina izy, mandra-pihavin’ ny andro izay nidiran’ i Noa tao amin’ ny sambo-fiara, dia tonga ny Safo-drano ka nandringana azy rehetra. Ary tahaka ny tamin’ ny andron’ i Lota koa: nihinana izy, nisotro izy, nividy izy, nivarotra izy, namboly izy, nanao trano izy; fa tamin’ ny andro izay nivoahan’ i Lota avy tao Sodoma, dia nisy afo sy solifara nilatsaka avy tany an-danitra ka nandringana azy rehetra. Dia ho tahaka izany koa amin’ ny andro hisehoan’ ny Zanak’ olona. Amin’ izany andro izany izay eo an-tampon-trano, ary ny entany ao an-trano, dia aoka tsy hidina haka izany; ary toy izany koa izay any an-tsaha, aoka tsy hiverina amin’ izay efa nilaozany izy. Tsarovy ny vadin’ i Lota.

Mariho tsara izay :
e) Noraisin'i Kristy ara-bakiteny ny fitantaran'ny Safodrano t@ andron'i Noa sy ny faharavan'i Sôdôma sy Gomora ary ny loza nianjady t@ vadin'i Lôta. Izay milaza fa tsy nitranga ireto zavatra ireto dia mihaika an'i Kristy (Sa tsy izay ve ry Miharena ?). Asehon'ny Mt. 12:39mm tsara fa neverin'i Kristy ho zavatra tena nitranga ny @ Jona sy ny trondro be, ary tena nampiasainy ho tandindon'ny fitsanganany @ maty mihitsy ilay izy.

Lk. 16:31 : Fa hoy Abrahama taminy(t@'ilay lehilahy manankarena tany @ Hadesy): Raha tsy mihaino an’ i Mosesy sy ny mpaminany izy, dia tsy hety hino izy, na dia misy mitsangana amin’ ny maty aza.
Mariho tsara izay :
e) Nasehon'i Kristy mazava tsara ny maha-zava-dehibe ny Testamenta Taloha. Maro ny teôlôjiana kristiana anarana manipaka an'i Môsesy izay manipaka ny fitsanganan'i Kristy t@ maty.

Jn. 5:46-47 : Fa raha mba nino an’ i Mosesy hianareo, dia hino Ahy, satria nanoratra nilaza Ahy izy. Fa raha tsy mino izay nosoratany hianareo, hataonareo ahoana no fino ny teniko?

Mariho tsara izay :
f) Mitovy @ etsy ambony ny lesona azo tsoahina eto, izany hoe matetika dia tsy mino ny filazan'i Jesoa (afa-tsy teniny vitsivitsy izay fantenany araky ny mampety aza, raha azony avadibadika anohanana hevitra politiquement correct tohanany na iombonany hevitra ilay izy) ny kristiana anarany izay tsy mino ny filazan'i Môsesy.
Maneho koa izay fa mifanohitra @ Kristy, izay nampianatra tsara fa i Môsesy no nanonta ny Pentatioka, ny petra-kevitra documentaire (na JEDP), izay milaza fa tsy i Môsesy no nanoratra ny Pentatioka fa Jiosy niondrana tany Babylôna no namoromporona azy.

Mt. 22:23-34 : Tamin’izany andro izany dia nankeo amin’ i Jesosy ny Sadoseo sasany, izay milaza fa tsy misy fitsanganan’ny maty, ka nanontany Azy hoe: Mpampianatra ô, Mosesy nilaza hoe: Raha misy maty momba, aoka ny rahalahiny hampakatra ny vadiny ka hiteraka hamelo-maso ny rahalahiny.[Deo. 25. 5] Koa nisy fito mirahalahy tety aminay; ary ny zokiny nampaka-bady, dia maty, ary satria tsy nanan-janaka izy, dia navelany ho an’ ny rahalahiny ny vadiny; ary toy izany koa ny faharoa sy ny fahatelo, hatramin’ ny fahafito. Koa faran’ izy rehetra dia maty koa ravehivavy. Ary amin’ ny fitsanganan’ ny maty, ho vadin’ iza amin’ izy fito mirahalahy moa ravehivavy? satria efa samy nanambady azy avokoa izy rehetra. Ary Jesosy namaly ka nanao taminy hoe: Mahadiso hevitra anareo ny tsi-fahafantaranareo ny Soratra Masina na ny herin’ Andriamanitra. Fa amin’ ny fitsanganan’ ny maty dia tsy mba hisy hampaka-bady, na havoaka hampakarina, fa ho tahaka ny anjely [Na: (anjelin’ Andriamanitra)] any an-danitra izy. Fa ny amin’ ny fitsanganan’ ny maty, moa tsy mbola novakinareo va ny teny nataon’ Andriamanitra taminareo manao hoe: Izaho no Andriamanitr’ i Abrahama sy Andriamanitr’ isaka ary Andriamanitr’ i Jakoba [Eks. 3. 6] ? Andriamanitra tsy an’ ny maty, fa an’ ny velona. Ary ny vahoaka, raha nandre, dia talanjona tamin’ ny fampianarany. Fa ny Fariseo, nony nandre fa nampahasina ny Sadoseo Izy, dia niangona.

Mariho tsara izay :
g) Ny Sadoseo dia tsy nanaiky afa-tsy ny Pentatioka ho Soratra Masina, fa ny an'ny Fariseo kosa dia mitovy @ Testamenta Talohan'ny Protestanta ny canon-ny (araky ny asehon'ny teny fidiran'ny Mpitoriteny Apôkrifa (130 tal. J.K. eo ho eo), i Flavio Josefa (90 eo ho eo) sy i Melito (170 eo ho eo). Nilaza ny Sadoseo ho tsy mahafantatra ny Soratra Masina i Kristy satria tsy nanaiky ny boky ara-tantara sy ny Mpaminany izy ireo.
h) Na dia ny Soratra Masina neken'ny Sadoseo dia nampianatra ny fitsanganana @ maty : nasehon'i Kristy tsara izay rehefa nanantitra ny temps présent an'ilay matoanteny "être" izay impliqué eo : azo neverina fa velona ny Patriarka t@ andron'i Môsesy, taon-jato maromaro taorian'ny nahafatesany. Asehon'ireto andininy ireto fa nino fa avy @ tsindrimandrin'Andriamanitra ka azo raisina ara-bakiteny ny Soratra Masina.

Mt. 5:18 : Fa lazaiko aminareo marina tokoa: Mandra-pahafoan’ ny lanitra sy ny tany, dia tsy hisy ho foana akory amin’ ny lalàna, na dia litera [Dia yod, izay litera kely indrindra amin’ ny Abidy Hebreo] iray na tendron-tsoratra iray aza, mandra-pahatanterak’ izy rehetra.

Mariho tsara izay :
i) Eto izany dia nilaza i Kristy fa na dia ny literan'ny Soratra Masina ts11 aza dia avy t@ tsindrimandrin'Andriamanitra.

Mt. 23:35 : mba hanody anareo ny rà marina rehetra, izay nalatsaka tambonin’ ny tany, hatramin’ ny ran’ i Abela marina ka hatramin’ ny ran’ i Zakaria, zanak’ i Barakia, izay novonoinareo teo anelanelan’ ny tempoly sy ny alitara.

Fanamarihana momba ny canon

Eto dia omen'i Jesoa ny fiheban'ny canon'ny Testamenta Taloha : Mitovy @ Testamenta Talohan'ny Prôtestanta ny Baibolin'ny Fariseo, fa ny filaharan'ny boky no tsy mitovy. Ny boky voalohany dia ny Genesisy ihany, fa ny 2 Tantara no farany. Hizaka ny andraikitry ny famonoana ny olon'Andriamanitra rehetra @ Testamenta Taloha, manomboka @ Abela (Gen. 4:8) ka hatr@ Zakaria (2 Tan. 24:20-21). Mbola misy martiora voatantara @ Apôkrifa, fa tsy nihevitra azy ireo ho Soratra Masina i Jesoa ka tsy mba nitanisa azy ireo. Nanaiky ny canon'ny Fariseo i Jesoa (Jn. 5:39) fa tsy ny an'ny Sadoseo.

Tsy neken'ny manam-pahaizana Jiosy tany Jamnia (taona 90) ho kanônika ny Apôkrifa, ary milaza ny Talmud fa nandao an'Isiraely ny Fanahy Masina taorian'ny fotoan'andron'i Malakia. Maro ny Rain'ny Fiangonana, tahakan'i Origène, Cyril avy any Jerosalema, Jérôme, Athanase,... izay niombon-kevitra. Nitanisa canon mitovy @ an'ny Prôtestanta ankehitriny (afa-tsy ny bokin'i Estera) i Athanase t@ Lettre Festale faha-39 t@ taona 367. Nilaza koa izy fa tsara vakiana ny Fahendren'i Sôlômôna, ny fahendren'i Bena Siraka, ny fanampin'i Estera, Jodita ary Tôbita, izay Apôkrifa daholo, fa saingy tsy kanônika izy ireo. Tsy niresaka momba ny bokin'ny Makabeo mihitsy izy.

Feno hadisoana @ lafiny tantara sy jeôgrafia ny boky apôkrifa, ohatra :
- tsy mifanaraka @ 1 Mak. 2:41 ny 2 Mak. 15:1mm.
- milaza koa ny Jodita 1:1 fa tany Ninive indray i Nebokadnezara no nanjaka fa tsy Babylôna.
Tsy mifandraika @ mari-pitsaràn'ny Baiboly koa ny ny fampianarana sy ny fitondra-tena ao @ apôkrifa :
- mampianatra fitondra-tena mifototra @ fitapitaka ny Fahendrena sy ny Mpitoriteny Apôkrifa.
- nanampy an'i Jodita @ laingany hono Andriamanitra (Jodita 9:10,13)
- famonjena avy @ asa (Tobita 12:9, 14:10-11)
- vavaka ho an'ny maty (2 Mak. 12:44-45)
- fisian'ny fanahy talohan'ny fahaterahana (Fahendrena 8:19-20)
- famoronana avy t@ tenan-javatra efa nisy (Fahendrena 11:17)
Na dia ny Apôkrifa ary dia milaza ny tenany ho tsy avy @ tsindrimandrin'Andriamanitra :
- miaiky ny 1 Mak. 9:27 fa tsy nisy faminaniana tany Isiraely t@'izany andro izany.
- miaiky ny 2 Mak. 15:37-39 fa asa soratra nosoratan'olombelona ka mety isian'ny diso ilay boky.
(Atolotro @ katôlika rehetra @'ity serasera ity ny zavatra voalaza teo)

Tsy maintsy marihina koa fa manomboka t@'ilay izy vita soratra no naha-kanônika ny boky 1, satria Andriamanitra no tena mpanoratra. Tsy niandry ny Fiangonana hifantina azy ho kanônika ilay izy.

F.F. Bruce, izay manam-pahaizana momba ny Testamenta Vaovao:
Tsy hoe nanjary manam-pahefàna ho an'ny Fiangonana ny bokin'ny Testamenta Vaovao satria tafiditra t@ fomba ôfisialy t@ lisitrana boky kanônikas ; fa ny mifanohitra @'izay, izany hoe nampidirin'ny Fiangonana t@ canon izy ireo satria efa nihevitra azy ireo ho avy t@ tsindrimandrin'Andriamanitra, ary niaiky ny lanjany hatr@ voalohany ary ny fahefany apôstôlika, na mivantana na tsia... Tsy nanao tery vay manta zava-baovao t@ fiangonana kristiana ny konsily, fa no-codifié-ny izay efa fanao mahazatran'ireo fiangonana ireo.

(Sa tsy izay ve, ry Endriny sy Hery ?)

Jn. 10:35b : ny Soratra Masina tsy azo foanana
k) Tsy mila fanazavàna be manahoana.

: fa ny Mpananatra [Gr. Parakleto, dia Mpanampy, na Mpampahery, na Solovava], dia ny Fanahy Masina, Izay hirahin’ny Ray amin’ny anarako. Izy no hampianatra anareo ny zavatra rehetra sy hampahatsiaro anareo ny zavatra rehetra izay nolazaiko taminareo.
Mariho tsara izay :
l) Eto dia nampanantena ny mpianany fa hampianaran'ny Fanahy Masina izy ireo. Ireny fampianarana ireo no nanjary ny Testamenta Vaovao.

2°) Paoly Apôstôly

2 Tim. 3:15-17 : fa hatry ny fony vao zaza hianao dia efa nahalala ny Soratra Masina, izay mampahahendry anao ho amin’ny famonjena amin’ny finoana izay ao amin’i Kristy Jesosy. Izay soratra rehetra nomen’ny tsindrimandrin’Andriamanitra dia mahasoa koa ho fampianarana, ho fandresen-dahatra, ho fanitsiana izay diso, ho fitaizana amin’ny fahamarinana, mba ho tanteraka ny olon’ Andriamanitra, ho vonona tsara ho amin’ny asa tsara rehetra.

Mariho tsara ireto :
a) Ny teny Grika izay nadika hoe Soratra t@ and. 15 dia grammata, ary tsy maintsy nilaza ny Testamenta Taloha ihany, satria ireny irery no mba fantatr'i Timoty hatry ny fony vao zaza.
b) @ and. 16, ny teny Grika izay nadika hoe soratra dia graphê, izany hoe ny Testamenta Taloha sy ny bokin'ny Testamenta Vaovao izay efa voasoratra t@'izany (taona 63), izany hoe ny bokin'ny bokin'ny Testamenta Vaovao rehetra afa-tsy 2 Petera, Hebreo, Joda, ary ny asa soratr'i Jaona. Ary satria avy t@ tsindrimandrin'Andriamanitra ny asa soratr'i Paoly dia mihatra @ bokin'ny Testamenta Vaovao nosoratana taorian'izay ilay izy.
d) Ny teny Grika izay nadika hoe "nomen’ny tsindrimandrin’Andriamanitra" dia theopneustos (notsofin'Andriamanitra). Raha "notsofin'Andriamanitra" ny Soratra Masina, ary tsy mety diso Andriamanitra, mazava ho azy fa tsy mety diso ny Soratra Masina.
e) Afaka mahatonga ny olona 1 ho "hendry @ famonjena" sy "vonona tsara ho amin’ny asa tsara rehetra" ny Soratra Masina. Midika izany fa efa ao @ ny fampianarana sy ny fitsipi-pitondran-tena rehetra ilaintsika.
f) Milaza mazava tsara kosa ny and. 16 fa ny Soratra Masina rehetra no nomen’ny tsindrimandrin’Andriamanitra, fa tsy ny sasany, ka mihatra @'izay rehetra amafisin'ny Baiboly ny inerrance (izany hoe ny fampianarana milaza fa tsy mety diso ny Baiboly), ka tsy voafetra @'ireo andininy izay heverina ho mampianatra zavatra ara-panahy sy ara-pitondran-tena. Jereo tsara fa mifandray @ tantara sy ny siansa ny fampianarana, ka izay rehetra lazain'ny Baiboly @ resaka siansa na tantara dia marina koa. Ohatra, ny fampianaran'ny fitsanganana @ maty, izay vontoatin'ny finoana kristiana, dia mifandray @ tranga 1 mirakitra @ tantara : nandao ny fasana i Jesoa t@ andro faha3. Manan-ko-lazaina @ resaka siansa koa ilay izy satria milaza ny manam-pahaizana mandala ny natoraly fa tsy hain'ny olona efa maty ny mitampody. Mifamatotra @ hamarinan'ny tranga tantarain'ny Genesisy koa ny dikan'ny fahafatesan'i Kristy sy ny fitsanganany t@ maty (1 Kor. 15:21-22). Ka raha milefitra @ siansa uniformitarianiste @ resaka fiandohana, inona no tokony ataontsika rehefa mifanohitra @ "siansa" ny fampianaran'ny Baiboly momba ny fitondran-tena, oh. ny fandraran'ny Baiboly ny fijangajangàna sy ny fanelahana vs ny filazàna "ara-tsiansa" fa "ao anatin'ny fototarazontsika ilay izy" ? Nilaza t@ Nikodemosy i Jesoa hoe : Raha ny zavatra eto an-tany aza no nolazaiko taminareo ka tsy inoanareo, ahoana no hinoanareo, raha milaza aminareo ny zavatra any an-danitra Aho? (Jn. 3:12)
g) Nametraka fomba fampiasàna ny Soratra Masina 4 i Paoly eto :
- ny 2 voalohany dia miendrika fanekena (positif) : fampianarana sy fitaizana amin’ny fahamarinana
- ny 2 farany dia miendrika fandavana (négatif) : fandresen-dahatra sy fanitsiana izay diso.
Milaza ny voalohany fa tsy misy inona na inona @ Soratra Masina izay hitarika amintsika @ fahadisoana, na @ lafin'ny tranga niseho, na @ lafiny ara-pitondran-tena. Milaza ny farany fa ahafahan'ny mpamaky hanipaka ny hevitra sy ny fomba izay tsy mifanaraka @ ny Soratra Masina. Raha misy diso na dia kely aza ilay izy dia manjary marefo ireto asan'ny Soratra Masina 2 loha ireto.
h) Milaza ny Dt. 25:4 sy ny Lk. 10:7, izany hoe ny Testamenta Taloha sy ny Testamenta Vaovao, ny 1 Tim. 5:18. Manambara izany fa na dia t@ andron'ny Apôstôly dia efa neverina ho Soratra Masina ny Testamenta Vaovao.

1 Tim. 12:14 : Fa ny vehivavy tsy avelako hampianatra na hanapaka ny lehilahy, fa hangina ihany. Fa Adama no natao voalohany, vao Eva. Ary tsy Adama no voafitaka, fa ny vehivavy no voafitaka, ka dia tonga mpanota.

Mariho tsara ity :
i) Noraisin'i Paoly ara-bakiteny ny fitantaran'ny Genesisy, ary nampiasainy mba hampianarana ny asan'ny lehilahy sy ny vehivavy @ fiangonana.

Asa. 17:1-3 : Ary rehefa nandeha namaky an’ i Amfipolia sy Apolonia izy, dia tonga tao Tesalonika, ary nisy synagogan’ ny Jiosy tao. Ary Paoly dia niditra tao araka ny fanaony; ary Sabata telo no niadiany hevitra avy amin’ ny Soratra Masina tamin’ ny olona tao. Dia nanambara izy ka naneho marimarina fa tsy maintsy nijaly sy nitsangana tamin’ ny maty Kristy; ary Jesosy, Izay toriko aminareo, hoy izy, no Kristy.

Mariho tsara ity :
j) manambara ny lanjan'ny Soratra Masina ho an'ny fitorian'i Paoly ny Evanjely ny Jiosy, izay efa nanaiky azy ho manam-pahefàna.

Asa. 17:10-11 : Ary Paoly sy Silasy dia nampandehanin’ ny rahalahy niaraka tamin’ izay nony alina hankany Beria; koa raha tonga tany izy, dia niditra tao amin’ ny synagogan’ ny Jiosy. Ary ny toe-panahin’ ireo dia tsara noho ny tao Tesalonika; satria nandray ny teny tamin’ ny zotom-po indrindra ireo ka nandinika ny Soratra Masina isan-andro, na marina izany, na tsia.

k) Manambara izany fa na dia ny fampianaran'i Paoly aza dia nakàn'olona izay mahafantatra ny Soratra Masina toky t@. Tokony manaraka ny ohatra omen'ireto Beriana tsara toe-panahy ireo ny Kristiana ankehitriny ka maka toky ny fampianaran'ny fiangonana rehetra (sy ny manam-pahaizana rehetra) @ Baiboly.

3°) Petera

2 Pet. 1:20-21 : fa fantatrareo voalohany indrindra fa ny famoahan-kevitry ny faminaniana ao amin’ny Soratra Masina dia tsy efan’ny fisainan’ny olona fotsiny ihany; fa tsy nisy faminaniana avy tamin’ny sitrapon’ny olona tany aloha rehetra; fa avy tamin’Andriamanitra no nitenenan’ny olona araka izay nitondran’ny Fanahy Masina azy.

Mariho tsara ity :

a) Eto dia milaza i Petera, ilay filohan'ny Apôstôly, fa nitondra (ara-bakiteny : "nitari-dalana") ny mpanoratra ny Soratra Masina Andriamanitra mba hirakitra izay tiany ho raketiny indrindra. Kanefa, tsy nanao "dictée" Andriamanitra matetika fa nanao supervision ny personnalité-n'ny mpanoratra mba handikany ny fanambarany ka tsy asiany diso mihitsy.

2 Pet. 3:15-16 : Ary ny fahari-pon’ny Tompontsika dia ekeo ho famonjena, tahaka ny voasoratr’i Paoly, rahalahy malalantsika, taminareo koa araka ny fahendrena nomena azy, tahaka ny ataony ao amin’ny epistiliny rehetra koa, fa milaza izany zavatra izany ao aminy izy; ary amin’ireo dia misy zavatra saro-pantarina, izay aolan’ny olona kely fahalalana sady tsy miorina tsara, tahaka ny anaovany ny teny sasany amin’ ny Soratra Masina koa, ka mahatonga fahaverezana ho an’ ny tenany.

Tsara akan'ny namana maromaro @'ity serasera ity hevitra ny and. 16 ;).
Mariho tsara ity :

b) Manamafy i Petera fa Soratra Masina koa ny asa soratr'i Paoly.

4°) Joda

Jod. 3 : Ry malala, raha manao izay zotom-po rehetra hanoratra aminareo aho hilaza ny amin’ ny famonjena iombonantsika, dia nisy nahatery ahy hanoratra aminareo, hananatra mba hiezahanareo mafy hiaro ny finoana izay efa voatolotra indray mandeha monja ho an’ ny olona masina.

N.B. : Raha efa voatolotra indray mandeha monja ny finoana dia tsy ilaina asiana fanambaràna fanampiny intsony rehefa nakatona ny canon'ny Soratra Masina.

5°) Jaona

Jn. 14:26 : fa ny Mpananatra [Gr. Parakleto, dia Mpanampy, na Mpampahery, na Solovava], dia ny Fanahy Masina, Izay hirahin’ny Ray amin’ny anarako. Izy no hampianatra anareo ny zavatra rehetra sy hampahatsiaro anareo ny zavatra rehetra izay nolazaiko taminareo.

Ny fampanantenan'i Kristy eto dia miantefa @ mpianany izay nivantana teo. I Jaona no survivant farany, ka ny bokiny no nosoratana farany t@ canon'ny Testamenta Vaovao. Azo heverina fa manambara ny fikatonan'ny canon ny Ap. 22:18-19.

6°) Ny Rain'ny Fiangonana

Raha ataontsika hoe manjavina ny Testamenta Vaovao indray androany dia ho azo averina atonta izy 1 manontolo (afa-tsy andininy 11) avy @ asa soratry ny Rain'ny Fiangonana.
- Ny an'i Irénée (taona 170 eo ho eo) dia ankina (axiome) faran'izay vontoatiny ny Evanjely 4 loha. 23 @ bokin'ny Testamenta Vaovao 27 no notanisainy, Filemôna, Jakôba, 2 Petera sy 3 Jaona ihany no tsy notanisainy.
- Nitanisa bokin'ny Testamenta Vaovao 15 i Ignace (50-115), izay evekan'i Antiokia. Niaiky izy fa ambony fahefàna kokoa noho izy i Petera sy Paoly.

Ignace:
Tsy mibaiko anareo tahaky ny nataon'i Paoly sy Petera aho. Apôstôly izy ireo, fa izaho kosa dia mbola andevo hatr@'izao. (Epistily ho an'ny Rômana)

Niaiky ny maha-zava-dehibe ny tsy fetezan'ny Soratra Masina ho diso i Augustin.

Augustin:
Raha ny fijeriko azy dia ho loza indrindra ny vokatra raha mihevitra isika fa misy zavatra diso ny boky masina, izany hoe, nanisy zavatra diso avokoa ny olona izay nahazoantsika ny Soratra Masina ka nifantoka t@ fandikàna azy. Resaka 1 ny fanontaniana hoe adidin'ny olom-banona @ fotoana 1 ny mamitaka ; fa resaka ny fanontaniana hoe adidin'ny mpanoratra ny Soratra Masina ny mamitaka ; eny, tsy fanontaniana hafa akory izany : tsy fanontaniana mihitsy ilay izy. Satria raha manaiky indray mandeha ao anatin'ny tempolin'ny fahefàna avo tahak'izao na dia filazàna diso 1 ho natao t@ adidiny, tsy hisy fehezanteny tafajanona na dia 1 aza @ ireto boky ireto izay tsy ho azo ahilika raha manaraka an'ity fitsipika mandoza ity, raha heverin'ny olona 1 ho sarotra ampiharina na inoana, ka lazaina fa nanao fanahy iniana nanoratra zavatra tsy marina noho ny fahavinirany ahatanteraka ny adidiny. (Epistily voalohany ho an'i Jérôme))

Fanoherana ny hevi-diso momba ny fahefana sy ny fahampian'ny Soratra Masina

1°) Jn. 20:30 : Ary nisy famantarana maro hafa koa nataon’i Jesosy teo imason’ny mpianatra, izay tsy voasoratra amin’ity boky ity

Ampiasain'ny sasany ity andininy ity entina ivoizina ny hevitra fa mety nitahiry fampianarana ifotony izay tsy voarakitra anaty Soratra Masina ny Fiangonana. Kanefa milaza ny andininy manaraka azy fa efa ampy izay nosoratana (Mariho tsara fa efa vita soratra ny Testamenta Vaovao t@ fotoana nanoratana ny Evanjelin'i Jaona, afa-tsy ny Epistiliny sy ny Apôkalypsy).

Jn. 20:31 : fa voasoratra izao, mba hinoanareo fa Jesosy no Kristy, Zanak’ Andriamanitra, ary mba hanananareo fiainana amin’ ny anarany, raha mino hianareo.
(Sa tsy izay ve ry Hery ? Izahao koa ny etsy ambany)

2°) 2 Te. 2:15 : Koa tomoera tsara, ry rahalahy, ka hazòny ny fampianarana natolotra izay nampianarina anareo, na tamin’ ny teninay, na tamin’ ny epistilinay.

Ity andininy ity dia ampiasaina indraindray entina anohanana ny hevitra fa misy lovantsofina ifotony tsy voarakitra anaty Soratra Masina. Kanefa ity boky ity no anisan'ny boky voalohany indrindra nosoratra (taona 51), ka tsy nihatra intsony ity hevitra ity rehefa nosoratana daholo @ Testamenta Vaovao ny lovantsofina rehetra. Ohatra tsaran'ny lovantsofina efa tafapetraka nadikan'i Paoly an-tsoratra ny 1 Kor. 15:1mm.

3°) 1 Tim. 3:15 : fa raha tratra ela aho, dia ny hahafantaranao izay fitondran-tena mety hatao ao an-tranon’Andriamanitra, dia ny fiangonan’[Gr. eklesia]Andriamanitra velona, sady andry sy fiorenan’ny fahamarinana.

Nilaza fotsiny i Paoly eto fa tohana sy orin'ny fahamarinan'Andriamanitra ny Fiangonana, fa tsy ny loharanony. Tsy azo hitarina diso tafahoatra ilazàna fa tsy misy afaka mahalala ny fahamarinana afa-tsy raha miondana @ fiangonana atsy na aroa ity andininy ity. Mariho tsara ireto :

a) Hitantsika eto fa ny teny nadika hoe "fiangonana" (f kely) dia ny teny Grika "eklesia", ka tsy manilika ny Fiangonan'i Jesoa Kristy Herin'ny Fanahin'ny Pentekôsta (ohatra) ity andininy ity.

b) Na dia ny fiangonana naorin'ny Apôstôly dia mety iharan'ny fanesoran'i Kristy ny fanaovan-jirony hiala @ fitoerany (Ap. 2:5.

4°) Diso i Jesoa satria tsy nandeha ny fahafantarany ny zava-drehetra rehefa nitafy nofo Izy.

Ataon'ny teolôjiana kristiana anarany sy ny évolutionnistes théistes matetika ity fiampangàna manompa an'Andriamanitra ity mb@ manarakaraka azy, miaraka @ fiteny mody miseho azy ho matahotra an'Andriamanitra, rehefa miresaka momba ny maholombelona an'i Jesoa. Kanefa :

a) afangarony ny famerana sy ny fahadisoana : rehefa nitafy nofo ka nanjary Jesoa avy any Nazareta ilay Persona faha2 @ Trinite, nanao fanahy iniana mametra ny fahalalany ny zavatra rehetra Izy (Fil. 2:5-11). Izany hoe tsy nahalala ny zavatra rehetra Izy t@'Izy olombelona ety ambonin'ny tany. Kanefa tsy midika tsy akory izany fa nanao diso momba ny zavatra noteneniny Izy. Misy fetrany ny fahalalan'ny olombelona rehetra, fa tsy midika akory fa diso ny fahalalan'ny olombelona rehetra. Torak'izay koa, rehefa nampianatra i Jesoa dia nilaza ny tenany ho manana fahefàna faratampony (Mt. 24:35) satria nanana ny fahefàna feno avy @'Andriamanitra Ray Izy rehefa niteny (Jn. 5:30, 8:28). Ka raha tian'ny kristiana anarana tazomina ny fiampangàna fa diso i Kristy satria olombelona dia tsy maintsy milaza an'Andriamanitra Ray ho diso koa izy ireo raha manaraka lôjika. Na, raha nampianatra Baiboly tsy mety diso ary nilaza Izy fa avy @ Ray ny fampianarany kanefa diso ilay izy, mpamitaka vahoaka miparitaka tsy misy hevitra i Jesoa.

b) Aiza no asiana ny tsipi-pampisarahana ? Raha diso t@ fijeriny ny Soratra Masina i Jesoa dia mety diso t@ zavatra hafa koa Izy. Iza no mametraka hoe eto Izy dia marina ary eto Izy dia diso ? Tsy maintsy isika no manao an'izay ka manjary very ny fahefan'i Jesoa.

5°) "Nilefitra t@ fiheveran-dison'ny mpihaino Azy i Jesoa".

Kanefa :

a) afangarony ny fileferana @ tsy fahaizan'ny olombelona ny zava-drehetra sy ny fileferana @ fahadisoan'olombelona : ny voalohany dia tsy midika ny farany tsy akory. Azon'ny reny atao ny miteny ny zanany hoe : "Nivoaka avy t@ vohoko ianao". Tsy diso izany, fa fiteny notsorina mba ho takatry ny ankizy madinika. Diso tanteraka kosa ny hoe : "Teraka tao anaty raozy indry." Torak'izay, nampiasa fanoritsoritana tsotsotra (oh. @ alalan'ny fampiasàna ny Tany ho référentiel, tahaky ny fanaon'ny manam-pahaizana ankehitriny) sy anthropomorphismes Andriamanitra, izay Loharanon'ny Marina Rehetra, fa tsy nilaza zavatra diso mihitsy Izy.

b) Nisarika ny sain'ny mpihaino Azy matetika i Jesoa, ka raha nanana fomba fijery diso momba ny Soratra Masina izy ireo dia tsy maintsy niteny azy ireo Izy.

c) Raha nilefitra t@ fiheveran-diso t@ toerana 1 i Jesoa, mety nanao an'izay t@ toerana hafa koa Izy. Iza no tsy maintsy manapa-kevitra ny toerana ileferany raha izay no izy ? Isika. Ka manjary very indray ny fahefan'i Kristy.

d) Efa asehon'ny andininy novoizina t@ tapany momba an'i Jesoa Kristy fa tsy vitan'ny niombon-kevitra @ fomba fijerin'ny mpihaino Azy momba ny maha-tsi-meti-diso ny Soratra Masina, fa vao mainka namafisiny.

4°) "Voadika vilana ny filazan'i Jesoa" na "Tsy afaka mahafantatra ny zavatra tena ninoany isika".

Kanefa :

a) voalohany dia mahatsikaiky ny kristiana anarany raha milaza ny tenany ho "kristiana" nefa tsy misy fomba ahafantarany raha tena manaraka an'i Kristy tokoa izy ireo.

b) Na dia ny manam-pahaizana kristiana anarany aza dia mino fa betsaka dia betsaka ny famantarana ara-tantara fa nino ny Baiboly ho tsy mety diso i Kristy, na dia tsy miombon-kevitra @ izy ireo. Mitanisa ny manam-pahaizana kristiana anarany H.J. Cadbury, Adolph Harnack, Rudolf Bultmann sy F.C. Grant ilay manam-pahaizana evanjelika Harold Lindsell hanaporofoana an'izay.

7°) "Fizohin-kevitra mitamberina izany".

Toy izao no amaliana an'izay :

a) Efa hitantsika teo fa maro ny manam-pahaizana kristiana anarany mino fa betsaka dia betsaka ny famantarana ara-tantara fa nino ny Baiboly ho tsy mety diso i Kristy. Raha misy olon-kafa manohana fa tena izay tokoa no ninoan'i Kristy dia voaporofo fa tsy voatery heverina ho manao fizohin-kevitra mitamberina ny evanjelika.

b) Tsy fizohin-kevitra mitamberina anie ny mampiasa an'i Matio hanaporoana ny Genesisy (Mt. 19:3-6, izahao Gen. 1:27 sy 2:24), i Paoly hanaporofoana an'i Lioka (1 Tim. 5:18, izahao Lk. 10:7) na i Petera hanaporofoana an'i Paoly (2 Pet. 3:15-16). Kanefa moa ny fiampangàna ho manao fizohin-kevitra mitamberina dia manaporo zavatra 1 : manaraka lôjika ny filazan'ny Baiboly momba ny tenany. Raha nilaza ny tenany ho tsy avy @ tsindrimandrin'Andriamanitra ny Baiboly dia tsy ho lôjika ny miaro azy. Izay koa no azo ahafantarana fa tsy kanônika ny Apôkrifa (efa hitantsika etsy ambony fa manilika ny tsindrimandrin'Andriamanitra ny 1 Mak. 9:27 sy 2 Mac. 15:37-39).

c) Izahay dia manaiky ny fahefan'ny Baiboly ho ankina (axiome), izany hoe hevitra iaingàna izay tsy mila porofoina sady vontoatin'ny fizohin-kevitra rehetra. Manana ankina daholo ny sistema filôzôfika rehetra. Ka tsy resaka sisteman-kevitra ara-pinoana miainga avy @ ankina vs sisteman-kevitra ara-tsiansa tsy misy ankina (hono), fa inona avy ny ankina mitombina sady ahazoana mamorono sisteman-kevitra mifanaraka @ zava-misy rehetra ?

Andana hoe dory ny baiboly dia jereko zany hoe tsy may izany.

Tsy may ??? F'angaha misy resaka may ny kely aza eto ???