Mba sendra nahita ity asa soratra ity aho ka mba ho zaraiko amin'ireo izay liana ny kolontsaintsika. Maromaroa ny toy izao!

Ny pilokelin' Andrianampoinimerina

http://www.haisoratra.org/article.php3?id_article=93

AVY AMIN'I JIMMY LALA
jeudi 2 janvier 2003, napetrak'i / mis en ligne par Railovy


Misy Andrianampoinimerina roa teo amin'ny tantaran'i Madagasikara ka ny horesahintsika eto dia tsy ilay iray vadin-dRamanantsahalarazaka tao Antananarivo, fa Andrianampoinimerina, fantatra fony tsy mbola nanjaka tamin'ny anarana hoe Imboasalama ary nanambady an'ilay andriam-bavy tsara tarehy Rambolamasoandro (isan'izy roambinifolovavy novadian'ny mpanjaka fa nisaorany taty aoriana). Nafohezina tamin'ny anarana hoe Nampoina koa ity Andrianampoinimerina ity rehefa nanjaka.

Azo lazaina ho fanonganam-panjak�na ny fiakaran'Imboasalama teo amin'ny toeram-panjak�na raha nanongana ny anadahin-dreniny izy, nampian'ny Tsimahafotsy. Teny Ambohimanga, roapolo kilaometatra avaratr' Antananarivo no toerana nahalehibe azy ary nanombohany nanjaka rahateo koa. Hatramin'izay ela izay dia tan�na efatra no anisan'ny nalaza teto amin'ny faritr'Imerina dia Alasora nanjakan-dRafohy sy Andriamanelo tato aoriana ; Ambohidrabiby naorin-dRabiby dadaben-dRalambo, avy amin'ny reniny Imaitsoanala ; Antananarivo naorin' Andrianjaka ary Ambohimanga rahateo. Rehefa nanitatra ny fanjak�ny i Nampoina dia nidina nianatsimo ary naka an'Antananarivo nataony ho renivohiny. Tany amin'ny taona dimy amby sivifolo sy fitonjato sy arivo tany ho any izany. Analamanga no anaran'ny havoana rakotr' ala mikitroka tamin'ny voalohany, ary vazimba no nonina tao. Rehefa tonga tao Andrianjaka nanafika ny tan�na dia rifatra nandositra ny vazimba noho ny fahitan' izy ireo ity donan-tsetroka be mananika ny toerana nipetrahany. Novan'Andrianjaka ho Analamasina ilay Analamanga ary tato aoriana dia novany ho Tananarivo indray, tan�nan'ny arivo nonina tao.

In-telo Antananarivo no notafihin' Andrianampoinimerina hakany azy, niadiany tamin'ny Merinatsimo. Tamin'ny fanintelony dia azony tanteraka Antananarivo ary nametrahany arivo lahy honina tao. Ireo dia olona avy any amin'ny faritra Avaradrano nentiny nanafika sy nitoetra tao ka nomeny ny anarana hoe Voromahery. Ny ampahatelon' izy ireo dia Tsimahafotsy, ny ampahatelony Tsimiamboholahy ary ny ampahatelony farany dia Mandiavato. Ary dia nametrahan'ny mpanjaka zatolahy koa teny Anosizato hiambina. Tsy dia nanahirana moa ny nakana an'Antananarivo tamin'izany satria saiky narary voan'ny nendra avokoa ny mponina tao. Izay tsy narary dia nobaboina ary ny narary nalefa hanaraka ny andriana resy nitsoaka. Ny zavatra iray mba mahavariana koa dia avy eny Andrainarivo, havoana ery avaratra atsinanan' Antananarivo no nitoby Andrianampoinimerina sy ny mpanaraka azy alohan'ny hamelezany ny tan�na. Teo no nozarazarainy ny mpanafika, ka ny Tsimahafotsy sy ny Havanandriana nalefany any Ambaravarambato, atsinanan'Ambohijanahary ; ny Tsimialboholahy sy ny Ambohidralambo nalefany hananika avy eo Anjohy aty amin'ny ilany atsinanan' Antananarivo sy eo Faravohitra ; ny Mandiavato sy ny Tsiarondahy kosa avy aty Ambanidia sy Faliarivo. Ary dia nanihina ny tan�na. Mahagaga hoy aho satria raha naka an' Antananarivo renivohitr'i Madagasikara koa ny frantsay notarihan'ny jeneraly Duschesne saiky zato taona taorian'io, dia mbola teo Andrainarivo koa ry zareo no nitoby nanomana ny fanafihana farany ary nitifitra tamin'ny tafondro an'i Manjakamiadana.

Raha tazanina avy any an-danitra dia toy ny litera i-graika (Y) mivilambilana ny havoana mamaritra an' Antananarivo. Miala ny tendron'Ambohipotsy ary atsimo, (fotsy noho ny toerana famonoan'olona ary nipariaka fotsy ny taolana nivangongo teny raha tarafin'ny andro) ary mizotra mianavaratra hatrany amin'ny vohitra kely farany avaratra nahitana trano vitsivitsy, dia any Faravohitra izany ; miala eo anelanelan'ireo toerana roa ireo, ety Andohalomasina, dia afaka manaraka ny lavan'ny havoana indray koa manodidina ity vato be navoitran'ny natiora eto amin'ny ilany andrefana ity, efa novakian'ny olona tsikelikely ihany ny vato ka nahatonga ny toerana ho Ambatovinaky taty aoriana ; midina mandalo toerana misy karao-bato hafa koa, ahitana akanga maro ny alaala fohy maniry eny an-tsefatsefaky ny vato eny, Ambatonakanga no nahalalana io toerana io hatramin'izay ; dia midina tsikelikely hatrany ihany, mandalo ilay faritra somary mazavazava amin'ny kirihitra feno sorohitra, Ambohitsorohitra angaha hoe, izay narenina ny toerana tato aoriana mha hilamadamaka (Antaninarenina) ary eo ambany avaratra eo koa no ahit�na an'Anjom�, toerana nisian'ny tsenam-bahoaka. Nafindran-dRadama teo tokoa ny tsena raha mbola tany Ankadimbahoaka no nisy azy tamin'ny namoronan' Andrianampoinimerina ny tsena na fihaonana. Raha mizotra miankandrefana ihany avy eo amin'ilay tany vao narenina, dia mandalo an'ity toerana mampisan�ka ny osa sy ny antitra raha handeha hananika hiakatra any Tananarivo vohitra ambony, miala avy aty andrefan'ny tan�'na. Misan�ka tokoa raha vao tsy tonga akory eto Isor�ka, manala ny lalana am-polony minitra monja avy ery amin'ny tany lemaka lehibe feno honahona sy zozoro ary harefo ery Isotry ery. Somary fohifohy ihany ny halavirana eo kanefa dia mideza tampoka ny lalana. Midina avy eto Isor�ka dia efa Isotry sahady no anaran'iny faritra iny hatramin'ny andron' Andriamasinavalona nanjaka tao Tananarivo. Araka ny fantatra dia hoe nisy rambon-danitra niforona hatrany Ankatso atsinanana tany ary nipaoka ity trano iray teo Ambohidepona. Zakan'ilay rivodoza tamin'izany ny sotrin-kazon'ilay trano ary tsy navelany raha tsy tafahoatra an'i Tananarivo ka tery amin'ny lemaka andrefana tery vao nianjera ilay sotrin-trano. Dia raikitra ho Isotry ny anarany. Toera-mangina tsy misy mponina firy any fa mahatahotra noho ny fanginany rahateo.

Teo amin'ny ilany atsinanana sady avo indrindra amin'io havoana mitomandavana manao sarin' i-graika io no nanorenan'i Nampoina ny tranony. Toy ny tranon'ny andriana sy ny mpanana tamin'ny fotoan'androny dia nataony tamin'ny hazo sarobidy ny lapany. Ny an'ny mahantra sy ny sarababem-bahoaka moa dia trano rotsopeta na trano tany na koa aza vitan-dravina toy ny fontsy na akondro. Araka ny fomba koa dia miankandrefam-baravarana ny trano naoriny. Varavarana tokana eo amin'ny rindrindra andrefana ary amin'ny ilany atsimo. Eo afovoan-trano ny fatana ary miankina amin'ny rindrina atsinanana dia nasiany talatalana avo dia avo, an-kevitry ny roa metatra sy sasany ambonin'ny tany. Rary hazofisaka toy ny gorodona koa eo ambony eo ary misy tohatra kely azo hiakarana ao. Toerana natokana handriana ao ary toa hoe natokan' ny mpanjaka ho an'ny vadiny roambinifolo angaha, hono. Andrianampoinimerina dia nalaza tamin'ny nahavitany nampiray ny faritr' Imerina enin-toko.

Nanan-janaka lahy iray Andrianampoinimerina izay nantsoiny hoe Ilaidama. Zanany tamin-dRambolamasoandro, izay niterahany dimy dia Radama, Rabodosahondra, Ratsimanompo, Ratsiadala ary Ramariavelo. Ilaidama io dia vao telo taona monja raha nafindra teny Antananarivo ny renivohim-panjakana. Fa na dia Antananarivo aza no renivohi-panjakana dia tsy nilaozana velively ny Tsimahafotsy teny Amohimanga. Azo lazaina fa nitarafana ny fahendren'ity mpanjaka ity ny fitrandrahany ny tany lemaka lehibe teny andrefan'ny renivohi-panjakany, efa nolazalazaina tery ambony ihany. Toerana midadasika lehibe, honahona tsy lalina loatra mety hahavokatra tsara indrindra raha hambolem-bary kanefa dia tsy mba nampiasain'ny mponina efa nitoetra tety amin'ny faritra akaiky tety. Na tatatra iray aza tsy nisy nanao teo kanefa ny toerana soa dia soa tokoa ho an'ny fambolena. Rehefa tondraka ny rano dia safotra ihany ilay toerana ka noho izany dia ny vary no natokan' ny mpanjaka hovolena amin'ity tany lemaka be ity. Ka inona tokoa moa fa tsy vary ihany ve no foto-pambolena, miampy ny haninkotrana tany Ambohimanga, ka dia naleony ho nitarina taty amin'ny manodidina an'Antananarivo aty koa. Ny lemaka lehibe teo andrefan'ny vatobe niorenan'Antananarivo koa dia nohatsarain' Andrianampoinimerina nataony tanimbary mahavokatra tokoa. Taty aoriana dia nototofana iny faritra iny ho famoriana vahoaka ary nametrahana vatomasina ho fanosorana ny mpanjaka. Mahamasina dia tsy lavitra ilay farihy misy nosikely eo afovoany. Natao fanamboaram-banja taty aoriana ny toerana ary nisy tranon'ny mpanjaka teo afovoan' Anosy.

Araka io voalaza teo aloha io dia loza lehibe ho an'ny fanjakana ny fiakaran'ny rano saiky ho isan-taona ka sady manototra ny voly no manimba ny trano fonenana koa raha sendra amin'ny ivaiva toerana. Dia nanapa-kevitra ny hanao asa goavana Andrianampoinimerina mba hanamboarana lakan-drano lehibe hivarinan'ny rano isaky ny fotoana avy orana na koa ny fotoana fiakaran'ny rano. Namboariny ny valamparihin'ilay renirano mandalo an'Antananarivo antsoina hoe Ikopa mba tsy hanafotra ny tany lemaka intsony ny rano isan-taona. Ny fitambaran'io fanorenana ny sisin' Ikopa io sy ny fihadiana ilay lakan-drano lehibe ary ambany andrefan'ny tan�na dia nahazoana tany lemaka lehibe hafa azo namokarana haninkotrana noho ny tany tsy safotry ny rano intsony ain'ny fotoam-pahavaratra.

Asa goavana tokoa no nataon' Andrianampoinimerina teto Antananarivo hanatsar�na ny renivohim-panjakany. Nandritra ny dimy ambin'ny folo taona nanjakany teo amin'io toerana io dia tsy nitsahatra nanatsara sy nanitatra ny tan�na izy. Kely tokoa ilay Ambohimanga raha ny fitaran'ny asa no noheverina. Fantatra �ry fa ny fanitaram-panjak�na no tena nimasoan' ity mpanjaka ity. Anisan'ny teti-panitarana nataony ny fifanarahana politika fa tsy ny ady. Izay no manamarina ny fananany vady be dia be fa ny roambin'ny folo no nalaza. Nahazoany nanitatra tsikelikely ny haben'ny fanjakana ireny vadiny ireny. Maro no niteraka taminy ary nisy koa ny tsy niteraka.

Ireto avy ny malaza sy fantatra tamin'ireo vadin'Andrianampoinimerina : Rambolamasoandro efa hita teo ambony izay nisaorany tato aoriana ka nanambady olon-kafa, avy amin'ny Marovatana ; Rabodonimerina, izay vady lova no vadiben'ny mpanjaka (Renibodonimerina, renin-dRabodonimerina koa novinadin'ny mpanjaka) ; Rafotsirahisatra (tao Fand�na) ; Ratsimihantasoa (tao Namehana) ; Ramiangaly (Ambohipoloalina) ; Rasendrasoa (Ambohidrabiby, Mandiavato) ; Ramanantenasoa (Sisaony, Alasora) ; Ramatoaramisa (Ambohitrinimanjaka, Marovatana) ; Rasoamananoro (Ambohimirimo, Mahazoarivo) ; Ravaonimerina (tany Atsimo) ; Ravaomanjaka (zanak'anadahin-dRavaonimerina, Fenoarivo) ; Razafitrino (Fenoarivo Ambodirano) ; Ravolamisa (Fenoarivo) ; Rabodozafimanjaka (Antsahadinta) ; Rafotsirabodomirahalahy (Ambohijoky) ; Rafotsirahety (Vakinisisaony, Ambohipaniry) ; Rasendra (Ambatomanga) ; Rasamona (vadibe taty aoriana, Tsiafahy) ; Razafinavalona (Ambohimpananina) ; Rabodo (Ambohimalaza) ; Rabodondrainibe (Antsahamaina, atsimon'Angavo) ; Rafotsiraivoramiandra ; Ravaoandriana ; Rafaravavy, Rasoafaniry... Voalaza fa mbola nisy maro hafa koa.

Mbola nanao trano roa, na tan�na roa Andrianampoinimerina ka na dia tafatoetra teo Antananarivo aza dia nivezivezy tamin'ny toerana maro ary indrindra tao Ambohimanga. Tsy dia lehilahy ngeza sy vaventy izy na dia nofosana tokoa aza kanefa tsy fonentana toy ny zanany lahy nandimby azy koa dia Radama voalohany. Nipetrahan'ny fahatokisan'ny rehetra izy noho ny fahendreny sy ny fitsinjovany ny vahoakany. Hatramin'ny fanjakana hafa aza dia nifampiraharah�ny mivantana fa tsy niadiany mba hanitarany ny fari-panjakany. Toy izany ohatra ny tany Betsileo tamin'ny mpanjaka Andriamanalina. Ny tanjona hoy izy dia ny hanao ho valamparihin'ny fanjakany ny ranomasina na dia tsy nahita ranomasina hatrizay niainany aza Andrianampoinimerina. Efa azo lazaina fa mandry ihany ny tany ka tsy nahina intsony ny fanafihana avy any ivelany. Ny mpikomy anaty fanjakana moa nisy ihany tetsy sy teroa.

Saiky tafafindra taty Antananarivo avokoa izay hita rehetra tany Ambohimanga. Na fambolena izany na fiompiana. Raha iny efa takariva riva menamasoandro iny ka manomana hanokom-bary ny ao Besakana ho sakafo hariva, ny hafa manatsatsika henomby matavy ambin'izay tsy lany nanamboarana kitoza, dia mandinidinika eo ambody aviavy be eo anilan'ny tranony eo ny mpanjaka sady milalao fanorona. Miakatra ny fofon-kena natsatsika ary hanomboka handrotsaka ny vary ao am-bilany ny mpahandro. Tampoka teo, mahatsiaro noana tokoa ny mpanjaka. Nitsangana niditra ny trano izy ary nanopy maso tany amin'ilay laona kely dia kely ambonin'ny talantalana. Ritra ny sakay hihinanan-tsakafo. Nampiaka-peo ny mpanjaka sady naniraka faingana haka sakay pilokely any Ambohimanga. Nirifatra toy ny nenjehin'ny omby masiaka ilay iraka. Ny masoandro efa mihomankomana ny hody koa, ny mpanjaka tsy maintsy hisakafo ary ny pilokely tsy maintsy tonga. Efa impiry nanandrana nampamboly sakay teto akaikin'ny lapany moa ny mpanjaka fa tsy mety mahavanona. Tsy dia tiany loatra koa ny toton-tsakay fa dia ilay pilokely mena manaikitra iny no tena ankafiziny. Vao niakatra ny feony dia efa fantatry ny mpanompo fa mila sakay izy, pilokely vao avy notazana, ilay mbola mamofona tsara iny.

Hazakazaka tsy misy farany ny an'ilay tsiarondahy manitsy an'i Faravohitra, mamakivaky an'Ampandrana, mahazo an'i Manjakaray ary dia mihoatra hatrany avaratra any. Efa nody ny masoandro no nahazo an'i Namehana izy ary soa ihany fa fenomanana ny alina ka mazava ny lalan-kombana. Efa hainy tsianjery rahateo iny lalana mampitohy an' Antananarivo sy Ambohimanga iny ka na hotapenana aza ny masony dia ho fantany ny lalan-kaleha. Manomboka manao "zovy" ny tan�na madinika lalovany. An-kevitry ny ora iray sy fahatelon-kadiny ny hazakazaka hatreo am-bavahadin'ny rovan'Ambohimanga. Efa voahidy ny varavaram-bato ka nanao zovy avy ery ambonin'ny vavahady ny mpiambina. Ny taratry ny diavolana no nanazava ny endrik'ilay tsiarondahy mandon'ny hatsembohana sady efa fantatra avy hatrany fa avy any Antananarivo. Maty aho ry Andriamanitra Andriananahary fa mitady pilokely indray i Nampoina hoy ilay lahy antitra teo anilan'ingahy mpiandry vavahady. Teo no ho eo ihany dia velona ny horaka sy vely daba. Tafakatra teny an-drova ny hafatra ary poa toy izay dia sampahon-tsakay roa fehezana no natao tao anaty kitapokely jiafotsy. Niainga avy hatrany koa ny roalahy mahery fandeha sady mahay lalana tsara nirodorodo nidina avy any an-dRova miaraka amin' ity kitapo jiafotsy misy ny pilokely vao avy notazana. Nony voavoha ny vavahady kodiaram-baton'ny rova dia nifanena teo indrindra ilay tsiarondahy vao avy lanaky ny hazakazaka avy any Antananarivo ary izy roalahy hitondra ny sakay ho any Antananarivo. Dia naverina nohidiana indray ny vavahady.

Rehefa masaka ny vary tao Besakana sady efa vonona ny hena hihinanana azy kanefa mbola tsy tonga ihany ny sakay dia nampanao romazava indray aloha ny mpanjaka sady efa nasainy nihinana ny ankizy sy ny kilonga kely ary ny vadiny izay tao an-dRova. Izy kosa lasa niverina nipetraka teo ambody aviavy nitafatafa tamin'ny anti-panahy, naminavina izay hanatanterahana ny fanitarana an'i Betsimitatatra ho tanimbary lehibe hamelona ny vahoakany. Nanohy ny lalao fanorona natombony hatramin'ny harivariva iny koa izy manararaotra ity diavolana mazava be. Tsy vita akory anefa ny resaka fa vao teo amin'ny adihevitra mafana, ary teo amin'ny famonoany velam-panorona indrindra no injay niantso ny avy any an-trano nanasa hisakafo fa efa vonona ny zava-drehetra... hatramin'ny sakay pilokely avy eny Ambohimanga. Nitsangana Andrianampoinimerina sady nanasa ireo anti-panahy hiara-misakafo aminy hanohizana ny resaka natomboka. Ny velam-panorona kosa... lalaon-tsaina ihany iny fa izay hohanin'ny nofo hampatanjaka ny vatana aloha izao no zava-dehibe. Tsy maintsy mbola hifoha maraina koa rahampitso ho eny Ambohimanga.

Tamin'iny alina iny dia pilokely roa ihany no nilaofan'ny mpanjaka. Ny ambiny nasainy nototoina niaraka tamin'ny sakamalaho sy sira ary tsiperifery. Tsy misy tsiperifery ato izao, hoy Rambolamasoandro. Hitondra aho rahampitso rehefa miverina avy any Ambohimanga hoy ny navalin'ny mpanjaka...

Jimmy Lala

:arrow: Soanja : Mankasitraka be Soanja a,isan'ny tena mahaliana ahy tokoa io tantara taloha io ,tsara fantarina sy halalinina fa isan'ny Kolontsaina Malagasy tokoa !Mbola tsy voavaky hatramin'ny farany fa misaotra sahady tamin'ilay rohy e ! :-* (l)

Dada ity fitiavana sakay ity !! :lol: :lol:

amin'ny gazety l'Express de Madagascar aho no matetika mikafiry mamaky ilay lahatsoratr'i Pela Ravalitera, sady misy sary matetika ny azy, tena misy fotoana zà te hiteny hoe inay aho velona tam zany fotoana zany fa tsy am zao fotoana zao!!!

fahamarinana:

:arrow: Soanja : Mankasitraka be Soanja a,isan'ny tena mahaliana ahy tokoa io tantara taloha io ,tsara fantarina sy halalinina fa isan'ny Kolontsaina Malagasy tokoa !Mbola tsy voavaky hatramin'ny farany fa misaotra sahady tamin'ilay rohy e ! :-* (l)

Mankalaza akia !


:-* :-* :-* :-*

ANARIM:

amin'ny gazety l'Express de Madagascar aho no matetika mikafiry mamaky ilay lahatsoratr'i Pela Ravalitera, sady misy sary matetika ny azy, tena misy fotoana zà te hiteny hoe inay aho velona tam zany fotoana zany fa tsy am zao fotoana zao!!!

Misaotra nizara fa ndeha hojerenay indray izay!


:-* :-*