Fintiniko eto ny fomba fijerin'i Ntaolo ny atao hoe Andriamanitra na Zanahary aminy, raha tohizantsika ny dinika tery ambany.

Tsy voatery ho io no tena izy fa io no fanadihadihana nataoko momba ireo izay manompo ny " Hazomanga" sy ny manodidina azy. Ireo mampiasa ny "Vatolahy" dia somary miavaka koa sy ny hafa maro any avaratra.

Alohan’ny hidirantsika amin’ny resaka vintana dia aleo jerena amin’ny ambangovangony ilay nanome an’ireo zavatra kajian’Ntaolo heveriny fa manan-danja amin’ny fiainany ireo, dia tsy iza fa Andriamanitra na Zanahary izany aminy.

Ny Zanahary dia namorona ny zava-drehetra hita maso sy ny tsy hita. Izy no namorona ny lanitra sy ny tany. Amin’ny Ntaolo dia ao an-danitra Ny Zanahary no mipetraka , miafina saingy mahita azy ireo koa amin’izay ataony rehetra, izay miafina hitan’ny fiaraha-monina na izay tsy miafina.

Isan’ny heverin’ny Ntaolo ho Zanahary koa ny razana indraindray/ mifanolosolo eo arakaraky ny foko, ary ivavahany tokoa hangatahany ny tsara sy hanome tody ireo izany nanao ratsy azy ireo. Zanahary ny razana satria aminy dia ireo no niteraka ny taranaka fara mandimby ary maharitra fehizay eo amin’ny tanindrazana. Amin’ny Ntaolo dia ny Ray aman-dreny, izay nahitana masoandro no Zanahary hita maso. Ny zavaboary nataon’ny Zanahary dia tsy tokony hivavahana avokoa aminy fa ireo zavatra voahary ireo dia samy mitalaho amin’ny Zanahary avokoa. Ny hasina mipetraka na nomen’I Zanahary azy ireo kosa dia mahatonga azy ireo ho masina sy hajaina ary misy fomba atao hampitana amin’ny razana na Zanahary ny tiana hotenenina amin’ny razana amin’ny alalan’ireo tontolo misy ireo.

Fantatry ny Ntaolo fa zava-boary izao ny hazo, ary misy amin’ireny hazo ireny voatokan’I Zanahary ho fanasoavana ny olona na biby fiompy. Ny olona manangona ireo hazo ireo dia heverin’ny Ntaolo fa nomen’I Zanahary saina mahay mandinika lalina hahalala ny asan’ireo hazo ireo ho fanasoavana na fanimbana.

Mizara roa ny fomba atao amin’ny tontolo iresahana amin’I Zanahary na razana dia « Tata» ary ny fanompoana izay toy ny «soro/ Joro /ny sorona" sns mitovitovy. Ny tata dia tsy azo atao afa tsy amin’ny Zanahary ihany. Matetika dia tsy arahinteny ny Tata fa hetsika avokoa, fa ny fanompoana kosa n any joro dia azo atambatra amin’ny teny , malalaka tokoa ny amin’ny rehetra ny fiovany ara-paritra ary mifandray eo ny fady sy ny hetsika sns…Ny Tata dia mahaleo tena tokoa raha finoana fa ny fanompoana kosa dia mampiseho toe-tsaina malemy, finoana miankina,izay ilaina herim-po, herin-tsaina na fahaizana no fanaovana azy.

Ny finoan’ny Ntaolo ny «ody» na «mohara» ohatra dia misy hery telo tafatambatra ao aminy ka mahatonga azy ireo hino azy dia ny herin’I Zanahary, ny herin’ny hazo (vintana) n any tontolo/ zavatra misy ao anatin’ilay ody ary ny hery miafina ananan’ilay olona manangona azy.
Ilay olona manangona ny ody kosa dia mino fa hery roa no ananany dia ny herin’ny aina sy « ny fahasivy» ao anatiny izay malemy tokoa raha oharina amin’ny herin’ilay ody tazominy. Fantany avy amin’io fahalalana io fa azo hanasoavana ary hanimbana olona na biby sns… ny herin’ireo rehetra mitambatra. Hazavaiko amin’ny manaraka « Ny Fahasivy»

Ny hevitry ny Ntaolo ny hoe «Tany Masina» dia ny finoany fa ny maty milevina ao aminy no mahamasina azy, fa tsy manana fahamasinana amin’ny tenany izao ny tany iray fa mety koa ny fanahin’ireo razana no mialoka ao amin’ilay toerana no mahamasina azy.

Ny Zanahary dia manana toetra roa amin’ny Ntaolo:

- Hery miafina izy
- Manana vatana izy

Ny Hery miafina dia toy ny rivotra ka mameno izay rehetra nohariana sy noharian’olombelona na ivelany na ao anaty. Manatrika izay miantso azy. Manana vatana kosa izy rah any fihevi-dry zareo saingy ny fonenany dia voafaritra dia ny lanitra ihany na dia indraindray azan y Ntaolo mihevitra fa mifikitra amin’ny vazan-tany efatra izy mba tsy hihetsika ny tany.
Amin’ny Ntaolo Malagasy dia zava-matevina miendrika boribory sy fisaka ny lanitra. Misy varavarana ny lanitra, ary eo atsinanana no misy izany varavarana izany. Avy eo no ivoahan’I Zanahary midina ho aty an—tany hanatrika ny Tata ataon’ny olona. Misy varavarana toy izany koa eo amin’ny lafin-danitra telo sisa, kanefa tsy dia fidiran’ny Zanahary be io, fa ny Zanky ny Zanahary no miditra sy mivoaka eo. Ao tokoa ireo Ntaolo izay mihevitra fa manambady I Zanahary ary Zanahary Vavy no vadiny.
Raha miantso Zanahary ny mpanao joro dia ny Zanahary miambina ireo lafin-tany efatra no antsoina ka hoe:» Any ianareo Zanahary atsinanana, andrefana, avaratra, atsimo. Na dia any aza misy tany alehanareo sy asa ataonareo, dia tongava eto aloha atreho ity joro ataonay ity.»

Tamin’ny Ntaolo sasany dia andevon’Andrimanitra avokoa ny zava-namboariny eto an-tany fa tsy zanany velively akory, hoy izy ireo indraindray hoe» arakandron-janahary, volin-janahary." Noho izany dia ny fisian’ny «Hazomanga» no ho mpanelanelana sy tompon’adidy amin’izay dia mahatsiaro ho afaka’adidy ny isam-batan’olona, na ho mahatsiro ho maivana ny entana noho ny fanompoana.

Voalaza tokoa fa io Zanahary Vavy io no zanaharin’i vehivavy eto an-tany. Ny vehivavy sy ny lehilahy izany dia samy manana ny zanahary mpiambina azy avokoa ka raha mifanaraka tsara ireo mpivady dia manome taranaka ny mpivady ambenany. Ny fikarakaran’ireo koa no afaka manome harena azy mivady fa tsy zanaka raha tian’ny Zanahary roa izany.

Faly tokoa ny Zanahary raha deraina amin’ny amponga sy ny antsa. Ny Zanahary mpiambina amin’ny alina sy atoandro no tena tompoina amin’izany hira sy dihy izany. Ireo zanahary/ fanahy mifikitra ao amin’ny zava-boary. Io no fomba nomen’I zanahary ny olombelona hiderana azy, ka izay mahay azy dia heverin’ny Ntaolo fa nahazo fahasoavana madio sy tsara. Tsy mampiova ny maha-fiderana azy ny antsa na dia atao raha misy faty na havoriana na aretina. Andevo ny olona aminy ka ny asany sy adidiny ny midera ny tompony na amin’ny tsara n any ratsy. Ny fanaovan-dry zareo azy dia eo ampiantsana no iantsona ny Zanahary mihazona ny lafy valon’ny tany sy ny lanitra, ka raha tsapa fa tonga izy dia ajanona avokoa ny antsa ary mitodika miantsinanana daholo ny olona na lahy na vavy na lehibe na kely ary tsy hisy zaza havela hitomany. Tsy azo atao ny mitantara alahelo amin’ny Zanahary tsapa fa tonga eo fa tantaraina aminy kosa ny antony iantsoana azy ary saotra no omena azy, miaraka amin’ny tolotra na omby na toaka. Rehefa vita ny saotra an’I Zanahary , izay vao manao ny fiantsoana « ny fahasivy» , ny razana ny mpitata ary vita izay vao afaka miteny ny olona.

Ny olona dia tsy maintsy manana lalam-piaina izay tsy maintsy arahina araka ny fihevitry ny Ntaolo ary ny lehibe amin’izany lalam-piainana izany dia « Ny Fady» ka ny mandika an’io no atao hoe «ota» na manota fady»

Alefako amin’ny manaraka ny Vitana eo amin’ny Ntaolo.

Marihako ety am-boalohany fa mankafy sy manaraka tsara aho.
Efa tary aloha za soanja dia efa saika hanotany an'se hoe:
- boky v sa fanadihadina olona sa lovatsofina sa fahalalanao ihany.
- nitety faritra
- maromaro sa iray
- efa ela sa taty aloha kely ny fanjanahana
Misaotra an'se mialoha fa izao mihitsy ny tsy ampy antsika ankehitriny dia ny fahalalana ny maha Gasy antsika.

Rijadolly> Misaotra an'Ise koa manaraka hatrany.

Efa ela aho no liana tamin'ny fomba amam-panao Malagasy. Nisy tantara izay nosoratako 2 taona lasa izay nitantara ny fiainako hatramin'ny fahakely teo anivon'ny kolontsaina Malagasy samihafa fiseho ary hatramin'izay tamin'ny fahitako azy. Tamin'izany dia efa nanao fanadihadihana aho ka ny olona nifanerasera tamiko no tena miresaka ny finoany ary notadidiako tsara izay lazainy. 30 taona lasa mahery izay. Ny faritra avaratra iny no tena niainako sy fantatro akaiky ny fombany. Taty aoriana anefa dia niasa tamin'ny faritra samihafa tao Madagasikara aho ka noteteziko daholo ny faritra atsimo atsinanana ka hatreo Nosy Varika, atsimo Bara sy Tandroy ary ny Mahafaly, ampovoany ary ny andrefan'i Madagasikara. Ny foko Betsimisaraka sy iny atsinanana rehetra miakatra avy eo Mahanoro no miakatra ny Mananara sy ry Ste Marie kosa no mbola tsy arako fa mbola eo ampandalinana izany aho. Mino aho fa tsy mifanalavitra amin'ny efa misy ao Nosy Varika izay mifangaro ny olona ao, izay Antambahoaka ny any saingy ny Betsimisaraka no tena manjaka.

Raha aty an-dafy aho no mipetraka dia miezaka aho mifandray amin'ireo olona fantatro mba hanome ahy ny fomba sy finoany ary ny fahalalany ny gasy taloha, fa ankoatr'izay dia miasa amin'ny boky isan-karazany koa aho hahafahako mahafantatra izay efa dila sy tsy re tsony amin'ireo zay mbola velonaina. Ny Boky iasako dia misy hatrany amin'ny taona 1729 izay mitantara ny nanjo ity tovolahy iray Anglisy rendrika sambo taona 1705 tao Madagasikara ka nandevozin'ny foko iray tao, nanambady tao ary afaka nitsoaka nody tany Angletera nony farany. Betsaka tokoa ny kritika momba io boky io fa ny sasany mihevitra fa nangalarina tamin'ny asan'ny Daniel Defoe ny asa soratra nefa raha Malagasy mitovy amiko dia ahita ka mamaky ny boky dia hilaza fa tena niaina tokoa ilay fiainana ilay zalahy satria misy teny gasy be dia be tsy hain'ny vazaha tsy niaina tao izany. Ny titre ny boky dia Madagascar; or Robert Drury’s Journal, during fifteen years captivity on that Island Isan'ny boky iasako io fa mbola betsaka ny taorian'io mitantara izay hitany sy heno avy amin'ireo vazaha menasofina hafa.

Raha manam-potoana ianao dia mandalova ao Angletera indray andro any fa betsaka boky nosoratan'ny vazaha momba antsika ao amin'ny tranom-bokim-pirenana ao. Asa anefa raha mbola afaka hindramina izy ireo satria rehefa mandalo aho dia tsy avelan'izy ireo mitondra mody.

Enga anie mba ho betsaka ny Malagasy haharaka amin'izay ny finoana nentin'ny razany. Tsy voatery hinoana velively akory fa araky ny voalazantsika rehetra dia ny hoe tsara ho fantatra.

Izay ary fa mirary soa hatrany. Omeko manokana amin'ny farany ny anaran'ireo boky sy mpanoratra isan'ny nanampy ahy amin'ny fanadihadiahana. Misaotra indrindra. Soanja

Misaotra betsaka Soanja a! Asandrato ny maha Gasy antsika e! Ary ahelezo eran'Izao tontolo izao mba ahafantarany fa olna matahotra an'Andriamanitra ny tena Gasy.
Miandry ny manaraka indray zany aloha,tena fisaorana bdb ho an'se nampita ny fahalalan'se ho anay. :-*

NY OLOMBELONA

Ny Fahasivy/ Ny FanahyUnderlined text

Mihevitra ny Ntaolo fa voatambatra telo avy amin’ny Zanahary ny tenan’olombelona izay tsy inona fa ny nofo, aina ary ny Fahasivy amin’ny foko tatsimo na ny fanahy amin’ny Merina sy ny Betsileo ary ny hafa maro.

Misy dikany hafa kosa atao hoe «ny fanahy» amin’ny Bara ohatra. Ny fanahy amin-dry zareo dia tsy heverina ho herin’olona ao anaty na «personne», fa kosa toetra na «temperament». Ny saina sy ny heviny ary ny vetsoventsony dia hery iharan’ny fo avokoa sy ny atidoha miasa fa tsy mba ny mahaolona akory.

Ny nofo dia trano itoeran’ny aina sy ny fahasivy/ fanahy noho izany dia tsy mba Havana ny nofo, fa ny aina no Havana, hoy ry zareo. Tsy mahaleo tena tsinona ny nofo fa ny hery miafina avoaky ny Aina sy ny Fahasivy no mihazona ny fisiany na ny fahavelomany.

Ny Fahasivy dia olona voafono ao anatin’ny nofo. Izy no tena olona, « Ny fanahy no mahaolona, hoy ny Ntaolo.» Tsy mba nateraka miaraka amin’ny aina sy ny nofo anefa ny Fahasivy fa nampidirin’ny Zanahary ao amin’ny vatana rehefa nateraka iray volana ny zaza iray. Zany hoe feno folo volana ny zaza iray vao azo lazaina hoe «Olona». Izay no antony ifanana satria tsy mahazo mivoaka ny trano ny zazakely raha tsy feno io folo volana io satria mbola tsy olona izy. Araka izany finoana izany dia mifidy andro tiany ny mpifana ka mitondra ny zanany ambabena hivoaka ny trano. Tsy maharitra anefa izany famoahana ny zazakely izany fa zarina tsikelikely isanandro.

Raha sanattria ka marary ny zaza ary maty tsy mbola feno folo volana, maty eo ampifanana, dia tsy heverina ho olona maty fa «zaza rano» no maty, ka tsy ilaina ny mitomany sy misaona ary mamono omby. Tsy azo tahirizina mihoatra ny ora iray ao an-trano ary itadiavana lohasaha mandomando na horaka dia alevina ao ilay zaza. Olona roa na telo no mandevina azy. Tsy rarana anefa ny rainy sy ny reniny raha latsa-dranomaso, nefa tsy avela higogogogo sy misaona raha tsy amin’iny andro nahafatesan’ilay zaza iny ihany dia izay.

Amin’ny fitambaran’ny nofo sy ny aina ary ny Fahasivy/ Fanahy, dia ny Fahasivy no mahery indrindra.

Tsy mba noheverin’I Ntaolo fa ny ati-doha no mibaiko ny vatana, fa voafetran’ny asan’ny saina, na dia efa mahalala minono sy mitomany aza ny zazakely raha vao teraka satria tsy fahatsiroavna-tena ho olona no anaovany izany fa araka ny maha-biby azy ihany. Ny Fahasivy no mampianatra ny zaza hilalao, hihomehy, handray, hipetraka, handady, handeha, hanonofy ary hiteny. Izay no antony anomezan’ny olona nampihomehy ny zaza vantotr’akoho ny renin’ilay zaza raha nihomehy voalohany nitokelaka ilay zaza raha nampihomehezina satria miasa ilay Fahasivy ao anatin’ilay zaza ary mavitrika.

Ny Fahasivy dia tsy mba mandray fampianarana na fanazarana ataon’ny mpitaiza, fa kosa manampy ny saina hampiraikitra ireo fampianarana sy fanazarana ireo.

Ny Fahasivy dia olona tonga zaza ary miara-mitombo amin’ny vatana ho olon-dehibe: zaza, tanora, olon-dehibe, antitra, araka ny vatana. Mamoaka hery ivelan’ny vatana miaraka amin’ny Aina ny Fahasivy, dia antsoina hoe Ambiroa izany. Io hery io matetika dia mivondrona eo amin’ny handrina, hoy ny fiheviny ary afaka mifanandrina amin’ny ambiroan’olona hafa manoloana eo, izay no antsoina hoe «tahotra» satria misy ny mahery mandresy amin’izay ambiroa izany ary misy ny malemy ka resy. Teo no nisehoan’ny fanandevozana amin’ny hevitry ny Ntaolo satria misy ambiroa mahery ka manandevo tokoa ny hafa. Ny Fahasivy ao anatin’ilay olona anefa dia tsy afaka manao n’inona n’inona hanovana izany fihetsika izany. Fa raha toa kosa ka kilemaina ny vatana na farofy dia mijoro ho manan-kasina ihany ny Fahasivy ao anatiny, satria tsy mahasakana ny olona tsy ho very zo ny fahalemen’ny vatany.

Ny kilema na rofy mahazo ny vatana dia lazaina hoe «Zanahary manohoka» satria heverin’ny Ntaolo fa ny olona sambatra dia miandrandra ny lanitra na mitsilany. Mitsilany ny olona mandray fahasoavana be avy any an-danitra fa ory fo no mitanondrika lalandava. Izany dia heverina fa tsy sitrapon’ny olona fa ny Zanahary mihitsy no minia mampihohoka ilay olona, ka lazaina hoe» Zanahary manohoka».

Tsy mba maty hono ny Fahasivy, fa rehefa tonga ny fotoana isarahany amin’ny nofo sy ny aina, dia lasa ny Fahasivy miverina ho Zanahary na Riaka sy Masoandro mitambatra ireo roa farany ireo.

Marihana fa ny Masoandro sy ny riaka na ny ranomasina no ivoahan’ny fahasivin’ny olona ho mpanjaka sy matanjaka fa Zanahary mpanjaka no monina amin’ireo zavatra roa ireo, ka mampiditra ny Fahasivy avy aminy ho ao amin’ny zazakely hafa indray ho mpanjaka ilay zaza. Noho izany dia mila fantarintsika fa aminy dia ny riaka sy ny masoandro no nihavian’ny ireo Fahasivin’ny mpanjaka sy ny matanjaka rehetra.
Ny Fahasivy miverina ho Zanahary anefa dia tsy mba mitambatra amin’ny Zanahary nanome azy fa latsa-danja, noho izy efa natao ho olona, ka ny asany dia mijery akaiky ireo havany navelany eto an-tany ary mitondra ny alahelony ho eo amin’ny Zanahary Be rehefa misy ny hataka ataon’ireto havany velona. Raha miara-manaiky izany fangatahana izany ny Fahasivy sy ny Zanahary dia manatanteraka ny fanirian’ireto Havana velona. Misy koa mantsy ny Fahasivy sy Zanahary malahelo mafy ny zavatra ataon’ny velona ka indraindray dia tsy henoin’izy ireo ny fangatahan’ireto velona fa mamono ny olona no ataony. Ny Fahasivy dia mety manana lolom-po ka afaka mamono olona na mamosavy akory aza.

Misy koa anefa finoana izay mihevitra fa ny Fahasivy dia azon’ny Zanahary asolo ny asan’ny anjely mba hiambina ny havany. Ho famantarana izany dia mety miseho amin’ny nofy ireo Fahasivy ireo, ary azon’ny velona fantatrina miandalana ny asany na mitahy izy na tsia. Amin’izay fotoana izay dia ny Fahasivy mpiambina dia lazaina hoe Zanahary.

Miasa amin’ny fahasoavana koa ny Fahasivy, toy ny olona manano sarotra vao mahazo vady, vao miteraka, vao ambinina amin’ny harena sy ny fambolena, indrindra raha be omby sy miteradahy mba hamelomaso ny hazomanga. Amin’io fotoana io dia lazaina fa nahazo fanambinana ny velona ka manao fisaorana ny Fahasivy mpiambina sy ny Zanahary velona ka mamono omby.

rijadolly:

Misaotra betsaka Soanja a! Asandrato ny maha Gasy antsika e! Ary ahelezo eran'Izao tontolo izao mba ahafantarany fa olna matahotra an'Andriamanitra ny tena Gasy.
Miandry ny manaraka indray zany aloha,tena fisaorana bdb ho an'se nampita ny fahalalan'se ho anay. :-*

Tsy misy fisaorana fa dia Andriamanitra anie homba antsika hatrany amin'izay ataontsika ka hanome hery antsika hitia, hamita adidy sy fanasoavana ny hafa.


:-* :-* :-*

tena ao amin'ny ilaivako azy mihitsy ireo soatra voalazan i soanja ireo
izaho koa dia saika efa nandalovako avokoa ireo toerana maro samihafa teto madagasikara ary rah sendra taferesaka amin'ny mponina aho dia ny fomba amampanao foana no votoanton-dresakay.
Tena nanao fandalinana marina i soaja fa raha izaho aloha dia tsy naharitra efatra andro amin'ny toerana iray ka tsy hahafahana manao an'izany mihitsy fa matetika kosa no manatrika ny fomba netim-paharazana amin'ireny toerana izay nandalovana rehetra irany
Ilaina ny mahalala ny fomban-drazana mba hahafahana miaro sy mampiampita izany amin'ny taranaka ary koa mba ahitana soritra ny tena maha malagasy ny tena mba tsy hifangaro amin'ny fomba amin'ny tany mandroso izay ankalazaina be mihitsy amin'izao andron'ny fanatontoloana izao !

misaotra Ravatorano. Raha vao malalaka aho dia omeko ny tohiny. Mety amin'ny herinadro angamba raha sitrapon'Andriamanitra. :-* :-* :-*