fen2006:
slt mba toroy hvitra oe r zareo fa niah arakaraky ny maaimportant an'lay zavatra no anadinoako azy
Somary lava ihany fa mahereza.
FANAKAJIANA SY FANOMEZANA HERY NY FITADIDIANA.
Hatramin'ny nahitana ny (FMRI) na ny Functional Magnetic Resonance Imaging dia nahita ny scientists fa tsy ny fahanterana ihany no mahatonga ny fahaverezan'ny neurons ao anaty hippocampus, izay toerana mikajy ny fitadidiana ao anaty atidoha, fa zavatra isan-karazany.
Hita tokoa mantsy fa ny fihenan'ny fitadidiana dia vokatry ny taona fa eo koa ny fisian'ireo zavatra simika (chemical) izay miforona noho ny fifandraisan'ny zavamitranga ao anaty atidohan'olombeolona ao.
Ireo zavatra simika ireo dia mampifandray ohatra hoe ny fofon-jezika tsapanao mandalo toerana iray manamboatra azy sy ny fiverenan'ny endriky ambanivohitrareo ohatra. Ny fahaverezan'ny fitadidiana dia mifandray amin'ny fasimban'ny NMDA receptors, izay molekiola subunits ao anaty selan'antidoha ka ilaina amin'ny fampifandraisan'ny asan'ny sela isan-karazany.
Ny tena izy dia ilaina ny mampiasa ny atidoha ho hitazona ny mahaizy azy, ka raha tsy miasa na mifandray ireo sela isan-karazany dia mihena foana izany fitadidiana izany.
Inona avy ireo zavatra mampiasa atidoha/saina na mahasalama ny ati-doha/ saina izany:
Education and Intelligence:
a- Mental activity : ny olona mampiasa saina no hita manana ilay aretina "dementia" na be tsy tadidy na very tadidy kely indrindra raha oharina amin'ireo izay tsy mampiasa ny azy araka ny fanadihadihana natao satria nahoana? Rehefa miasa ny saina dia mihamatanjaka sy mitombo ny fitahirizan'ny atidoha ka na mihavery aza izany neurons izany rehefa antitra, dia izay mampiasa ny azy matetika no hanana betsaka foana satria miforona foana ireo, noho ireo izay namela ny azy milamina hanaraka ny natiora.
b- Mental exercises: kilalao mampiasa saina, ampifandraisana ny zavatra hita sy ny tsapa, famerenana ny zavatra henon'ny sofina amin'ny feo mivoka ny vava atao mafy, ary ny famoronanana zavabaovao ho isan'ny zavatra iainana: ohatra mitady namana vaovao, mahandro sakafo tsy mahazatra, mandeha amin'ny lalana tsy mahazatra zany hoe omena zavabaovao ny saina mba ho taitaitra sy liana.
Be kind to your mind: Tiavo ny sainao ary hamorao!
a- Stress: ahena raha azo atao izay zavatra mandreraka ny saina.
Ahoana moa ny fivoakan'io stress io? Rehafa nodinihina dia "cortisol" no hormone mivoaka amin'ny adrenal glande rehefa misy stress ny olona iray. Ka nony natao ny fandihadihana dia ny olona manana cortisol be dia be dia sahirana mamaha olana na maze na zavatra ilaina fitadidiana kokoa noho ny olona tsy manana an'io cortisol io firy. Ny stress dia ratsy ho an'ny hippocampus zany hoe ratsy ho an'ny selan' atidoha na ny brain cells.
b-Torimaso: Ny torimaso dia manampy tokoa amin'ny fanamoran'ny asan'ny atidoha , indrindra ny fitadidiana, satria afaka niala sasatra izy. Satria ao anaty torimaso no manakajy (store) ny fitadidiana ny selan'atidoha matetika.
Body and Mind:
a- Exercise: Mila manao fanatanjahan-tena raha te hitazona ny fitadidiana ho maranitra satria mamorona neurons vaovao ny atidoha rehefa miasa ny vatana. Epidemiologic studies dia nahita fa misy fifandraisany ny asan'ny vatana sy ny asan'ny saina ara-pahasalamana.
b- Hypertension: Efa nisy nahita koa araka ny fikarohana fa misy ifandraisany ny hypertension sy ny faverezan'ny fitadidiana. The Honolulu Heart Program Study dia nahita fa ny high systolic blood pressure ao anaty taonan'ny olondehibe iray na middle age ka manana an'io aretina io dia mahita fa mihena 25 taona ny fahafahana mitazona fahaizan'ny atidoha - cognitive na fitadidiana. Satria ny hypertension dia manimba ny lalandra mankany amin'ny atidohantsika, izay manome ny fitadidiana sy ny fahalalana hiasa.
Inona ny fanafody efa hita fa manampy?
Ny
Ginkgo Biloba no fanafody raokandro na herbals fomena ny marary ny Alzheimer's ka io no hany mbola azo lazaina fa manampy amin'ny fitsaboana ny marary ny tsy fitadidiana.
-Raha hadinonao tsindraindray zany hoe tsy matetika ny lakilenao dia tsy misy olana mihitsy ianao fa ireo ambony ireo arahina tsara.
-Raha matetika manadino toerana nasiana zavatra iray ianao ka mahatsapa izany ny olona dia tohizo ny fitsaboana aranatiora ireo ambony ireo.
-Raha manadino zavatra imbetsaka ao anatin'ny herinandro dia mila mijery dokotera satria mety misy Alzeheimer's.
-Raha tsy mahatadidy mihitsy ny toerana nasianao zavatra iray na betsaka ary tsy mety miverina ao an-tsainao ilay izy na sarotra ny fanantanterahana zavatra iray nefa zavatra mety hainao taloha dia mila mijery dokotera tanteraka.
From Havard Medical School.
